زبانِ ارتباط گیری اثرگذار با نوجوانان و جوانان در عصر حاضر
برای آنان که دغدغه تربیت فرزندان، این سرمایه‌های ماندگار خود را دارند.
برای آنان که تربیت را قیمتی شدن و قیمتی نمودن فرزندان خویش، می‌دانند.
برای آنان که خانواده و ارکان آن را دستِ‌کم و سهل و آسان نمی‌پندارند.
برای آنان که تربیت را کاری "احساسی ادراکی" دانسته نه صرفاً احساسی، نه کاملاً ادراکی.
برای آنان که زبان تربیت را حکایتِ سوزن و چاه کندن می‌دانند.
روشن است که برای داشتن زبان ارتباط مؤثر با نسل نوجوان و جوان، در این عصر و زمان، که ویژگی عمده‌ی آن پرتماس‌ترین دوران‌ها است، باید ظرافت‌ها، حساسیت‌ها، مهارت‌های خاص و دانش ویژه‌ای را در امر تربیت نوجوانان و جوانان به‌کار ببریم.
از طرفی دیگر، باید به این موضوع نیز توجه کنیم که شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری ارکان شخصیتی این عزیزان، دارد. همچنین این نامعلم‌ها، یکی از عوامل فاصله اندازی شدید، بین نسل‌ها هستند، به‌طوری‌که امروزه دو نسل "والدین و فرزندان" و "معلم و دانش آموزان" زبان همدیگر را نمی‌فهمند و گویی که هر کدام، در سیاره‌ای جدا از هم زندگی می‌کنند.
بنابراین در این مقاله، سعی بر آن است که زبان‌های گوناگون ارتباط با نوجوانان و جوانان، که برگرفته از منابع مختلف تربیتی و تجارب چند ساله است، به معرض فکر و نظر شما دردآشنایان قرار گیرد؛ به امید آنکه بتوانیم نسل بالنده و مفیدی را تحویل جامعه دهیم.
در ابتدا به بیان ارتباط‌گیری غیر سلیم، و سپس به ذکر ارتباط‌گیری سلیم، می‌پردازیم. طبیعی است که ارتباطات ما با دیگران، به دو صورت ارتباط‌گیری کلامی، و ارتباط‌گیری غیرکلامی(رفتاری)، است که در ادمه به هر یک اشاراتی می‌نماییم.
1- زبانِ ارتباط‌گیری غیر سلیم:
همان زبان رایج اغلب اولیاء و بزرگ‌ترها با نوجوانان و جوانان امروز است که عموماً سنتی و غیر علمی بوده و غیر اثرگذار، بلکه در مواردی آسیب‌زا و مشکل‌آفرین است. لذا آنان را به انفعال کشانده و به "چه کنم چه کنم" مبتلا می‌نماید. این همان زبانی است که به نظر آنان چندان نیازی به کسب معرفت و مهارت خاصی ندارد ولی در عوض، انتظار تربیت مطلوب و شایسته فرزندان خود را دارند. این درحالی است که توصیه اولیاء دین، تربیت فرزندان با آداب زمان خودشان است: اَدِّبوُا اَولادَکُم بِادابِ زَمانِه.
بی‌توجهی به نو پدید‌های اجتماعی و تاثیر تکنولوژی و مؤلفه‌های اثر گذار امروزین، نمی‌تواند منجر به تربیت کارا و مفید باشد.
زبان ارتباط‌گیری غیر سلیم، دوگونه عملکرد دارد:
الف) زبان ارتباط‌گیری کلامی غیر سلیم:
جلوه‌های این نوع روش ارتباط‌گیری، فراوان، پیش روی نوجوانان و جوانان قرار می‌گیرد و معمولاً کمتر گره‌گشای امور تربیتی است. مواردی از آن عبارت‌اند از:
زبان باید و نباید- زبان محاکمه- زبان تهدید- زبان اصرار و اِبرام- زبان نصیحت و موعظه- زبان گِله و گله‌گذاری- زبان تحقیر- زبان توقعات نابجا- زبان طعنه و ریشخند- زبان خودستائی- زبان رسمی و اداری- زبان پرگویی- زبان مشاجره- زبان شعار دهی- زبان سرزنش و... .
به نظر شما آیا این مجموعه ارتباط‌گیری کلامی، با نسل امروز، می‌تواند تا چه اندازه نتیجه‌بخش و اثرگذار باشد؟!
ب) زبان ارتباط‌گیری غیرکلامی(رفتاری) غیر سلیم:
روشن است که رفتارهای ما خواسته یا ناخواسته، تأثیر تربیتی مثبت یا منفی خود را بر روی فرزندانمان خواهد گذاشت. نمونه‌ای از این رفتارهای غیر سلیم، عبارت‌اند از:
زبان اَخم و تَخم- زبان بدگمانی و بی‌اعتمادی- زبان دخالت -زبان هیجان زدگی- زبان خشم و غضب- زبان منت‌گذاری- زبان پنهان‌کاری- زبان قهر و بی‌مهری- زبان همانندسازی- زبان غیبت و آبرو ریزی- زبان عدم صداقت و کلک و ... .
هر یک از این زبان‌های رفتاری غیر سلیم، به نوبه خود، سم مهلک تربیتی است و عوارض خطرناک و غیرمنتظره‌ای را به بار می‌آورد و امروز به شکلی، معلولیت رفتاری فردی و خانوادگی و اجتماعی را به‌دنبال داشته است.
***
2- زبان ارتباط‌گیری سلیم:
آن دسته از افرادی که خود ساخته بوده و بر احوال و رفتار و گفتار خویش، مدیریت دارند و زمان آگاه‌اند و از بصیرت لازم برخوردارند، با زبان تربیتی سلیم، با نوجوانان و جوانان، ارتباط برقرار می‌کنند؛ چراکه زمان‌شناسی، مخاطب‌شناسی و معرفت‌شناسی، ابزارهای قوی، برای قیمتی شدن نسل امروز است و می‌تواند جایگاه و افق خانواده و جامعه را پربها و قیمتی کند.
زبان ارتباط‌گیری سلیم، به دو صورت ذیل جلوه‌گر می‌شود:
الف) زبان ارتباط‌گیری کلامی سلیم:
برخورهای سنجیده و حساب شده کلامی، قطعاً آثار مثبت و ارزشمندی بر نوجوانان و جوانان دارد. نمونه‌ای از این رفتارها عبارت‌اند از:
زبان خوشگویی و خوش کلامی- زبان قضاوت منصفانه- زبان صداقت- زبان نظرخواهی، نه تحمیل نظر- زبان مدلل گویی و دلیل خواهی- زبان پرسش و پاسخ- زبان کم‌گویی- زبان گفتگو نه زبان گفت و گفت(زبانِ گفتن، یک طرفه و خسته‌کننده و ملال‌آور است و حال آنکه زبانِ گفتگو، دوطرفه بوده، فهمیدن و فهماندن است، یکی گفتن، یکی شنیدن است و در نتیجه، امر تربیتی، تدریجاً بر جان و روح مخاطب می‌نشیند).
ب) زبان ارتباط‌گیری رفتاری سلیم:
این زبان که در روایات، با مضمون کُونُوا دُعاةَ النّاس بِغَیرِ اَلسِنَتِکُم(مردم را با رفتار خود به کارهای خیر، دعوت کنید) بیان شده است، دایره و وسعت فوق‌العاده‌ای دارد که به مواردی از آن اشاره می‌کنیم:
زبان تکریم- زبان نگاه معنی‌دار- زبان همدلی و همراهی- زبان پناه دهی- زبان سکوت خاص- زبان در بغل گرفتن و معانقه و انتقال انرژی‌های مثبت- زبان تبسم و لبخند- زبان تحویل گرفتن و تایید- زبان تغافل- زبان نظارت و مراقبت، نه دخالت و مزاحمت- زبان الگو دهی- زبان روحیه دهی و امیدآفرینی- زبان مدارا و تحمل- زبان تفهیم و توجیه درست- زبان انتقادپذیری- زبان موقعیت‌شناسی- زبان پاداش دهی و تشویق- زبان مهرورزی- زبان حُسن جویی نه عیب جویی- زبان تعامل- زبان آزاد پروری- زبان مشکل‌گشایی نه مشکل آفرینی- زبان رازداری- زبان امنیت دهی- زبان بهجت و شادابی و سرور- زبان آرام سازی- زبان وفاداری- زبان بینش دهی زبان انعطاف‌پذیری- زبان دوراندیشی- زبان قدرشناسی و قدردانی- زبان قِلق یابی- زبان صبوری- زبان مقبولیت- زبان هم‌بازی شدن- زبان توجه به توجه- زبان سلام دهی- زبان هنر- زبان سرافرازی و مباهات- زبان آبروداری نه آبروریزی- زبان تواضع- زبان غمگساری و غمخواری- زبان فهم درست- زبان بوسه و بوسیدن فرزند و تزریق انرژی مثبت الهی- زبان معنویت(توسلات، ارتباطات معنوی، کمال خواهی)- زبان نامه(احساس مثبت خود را گاهی در قالب نامه، به او منتقل کردن) و... .
*****
در این نقشه راه، به هر نسبت که جلوه‌های زبان سلیم، در هر دو بعد کلامی و رفتاری، در خودِ اولیاء محترم، اعم از خانه و مدرسه، درخشان‌تر باشد و آنان از این مظاهر تربیتی، بیشتر برخوردار باشند، قطعاً در ارتباط‌گیری با نوجوانان و جوانان موفق‌تر بوده و کمتر با چالش‌های تربیتی مواجه خواهند شد؛ چراکه از طریق ارتباط‌گیری سلیم است که می‌توان به‌خوبی در روح و روان آنان نفوذ و رسوخ نمود و معجزه تربیتی و ماندگاری را برجای گذاشت.
به امید موفقیت‌های فراوان در این راه، به مدد الهی.
© mostafanilipoor.blog.ir
(برای بزرگنمایی بر روی عکس کلیک نمایید)
تنظیم و تدوین: مصطفی نیلی‌پور