مصطفی نیلی‌پور

آیات فراوان و روایات گوناگون، بیانگر این حقیقت است که رکن اساسی دین، وفاداری و پایبندی به تعهدات دینی است.

اولین عهد و پیمانی که آفریدگار از ما انسان‌ها اخذ نمود، تعهد به عبودیت او و مخالفت با شیطان بود: أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ ^{(یس، آیه 60)}.

در موارد متعددی امر به وفای عهد و پیمان‌ها و پایبندی ارزشمند به آن که موجب جلب رضایت پروردگار است مورد تاکید می‌باشد(بقره، آیه 40- بقره، آیه 27- نحل، آیه 90- مائده، آیه 1 و...).

همچنین در زمینه پیمان‌شکنی‌ها و نقض عهدها و نقض پیمان‌ها آیات فراوانی را مشاهده می‌کنیم.

در سخنان پیامبر اکرم(صلی ‌الله‌ علیه و آله) و ائمه اطهار(علیهم السلام) در حدّی به پایبندی به تعهدات تاکید شده ‌است که دینداری را معادل و هم‌سنگ به وفای عهدها عنوان نموده‌اند. رسول خدا(ص) می‌فرمایند: لا دینَ لِمن لا عَهدَ لَه(نهج الفصاحه).

در طول تاریخ انبیاء به‌ویژه تاریخ اسلام می‌نگریم آن‌جا که امّت‌ها پایبند به تعهدات دینی بوده‌اند به چه موفقیت‌هایی دست یافته‌اند؛ ولی دریغاً که شاهد بی‌وفایی‌ها و عهدشکنی‌های گوناگون از سوی امّت‌ها به‌خصوص امّت اسلام بوده‌ایم و از این جهت ضربات سنگین و جبران‌ناپذیر آن را در طول تاریخ اسلام شاهد هستیم.

اینک سه حقیقت غدیر، عاشورا و انتظار را از این منظر به‌صورت مختصر مرور می‌کنیم.

1) غدیر نماد کامل عهد و پیمان دینی:

در منشور جهانی و جاودانی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) یعنی خطبه غدیر، مسأله عهد و پیمان با عنوان بیعت، به‌طور چشمگیر و برجسته، و در قالب‌های گوناگون، با دست، با زبان، با قلب و با جان، نسبت‌ به امر ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) صورت‌گرفته و رسول خدا(ص) در این جهت تاکید و اصرار خاصی داشته‌اند. لذا مشاهده می‌کنیم که امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: روز غدیر را آسمانیان با تعبیر "یوم‌ المعهود" می‌خوانند و زمینیان "یوم المیثاق المأخوذ" تعبیر کرده‌اند.

فرصت سه‌ روزه در غدیر خم(ایام الولایة) جهت پیمان بستن یکایک صد و بیست هزار نفر مردان و زنان حاضر با امیرالمؤمنان(ع) گویای این حقیقت مهم و ضرورت استواری به پایبندی به تعهد ولایی مؤمنین است که متاسفانه با این ‌همه تمهیدات نبوی، شاهد حوادث هولناک عهدشکنی‌ها و بی‌وفایی‌ها و فراموش‌کاری‌ها پس‌از رحلت رسول مکرّم اسلام(ص) هستیم.

2) عاشورا نماد استقامت در عهد و پیمان دینی:

درست است که در جریان عاشورا شاهد بی‌وفایی‌های عموم مسلمانان هستیم که درنهایت منجر به آن ‌همه ظلم و جنایت و مصیبت شده ‌است ولی آنچه که شاخصه‌ی عمده اصحابُ الحسین است پایبندی و استواری بی‌ بدیل آنان به عهد و پیمانی است که با مولای خود حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) بستند و آنان را جاودان و ماندگار ساخت و درسی شد که اگر جمعی از مؤمنین، هرچند اندک و اندک، متعهد به پیمان‌های خود باشند می‌توانند کاری کنند کارستان.

3) انتظار و مهدویت، نماد تجدید عهد و پیمان:

در فرازی از دعای عهد که از امام صادق(ع) رسیده ‌است می‌خوانیم: اللّٰهُمَّ إِنِّي أُجَدِّدُ لَهُ فِي صَبِيحَةِ يَوْمِي هٰذَا وَمَا عِشْتُ مِنْ أَيَّامِي عَهْداً وَعَقْداً وَبَيْعَةً لَهُ فِي عُنُقِي لَا أَحُولُ عَنْها وَلَا أَزُولُ أَبَداً.

در این دوران است که باید عهد و پیمان‌ها روزانه تجدید و نو شود و تا پایان عمر تداوم یابد، آن ‌هم در قالب‌های گوناگون عهد و عقد و بیعت. ولی آنچه که مورد توجه بیشتر در این تجدید عهدها است، درخواست استواری و ماندگاری آن و گردن نهادن جاودانه می‌باشد.

منابع:

1. متن آیات قرآن از وبسایت: www.parsquran.com
2. متن دعای عهد از وبسایت: www.erfan.ir

تنظیم و تدوین: مصطفی نیلی‌پور